Acıdülek, Acıdüvelek, Acıkavun, Birtlangiç, Cırtlak, Cırtatan, Esekhiyari, Hıyarcık, Ithiyari, Kargadüveleği
Latince Adı
Ecballium elaterium
İngilizce adı
Squirting cucumber
Familyası
Cucurbitaceae
Botanik Bilgisi
Cucurbitaceae bitkisinin olgun meyvelerine Ecballium elaterium denir. Sarı çiçekli, tüylü, çok yıllık, otsu bir sürünücü bitkidir. Kökleri 30 – 40 cm, gövdesi ise 1 – 2 m ye kadar uzanır. Gövde ve dallarının üzeri fırça gibi sert tüylerle kaplıdır. Yaprakları üçgen – kalp seklinde ve kenarları dişlidir. Üstü yumuşak, altı sert tüylerle kaplıdır. Viraneliklerde yetişir. Güney Avrupa ve Türkiye’de yaygındır. Meyvesi 4 – 5 cm boyunda, küçük uzun yumurta biçiminde, yeşil renkli ve üzeri pürtüklüdür. İçinde sümüksü bir sıvı, siyaha çalan koyu kahve renkli tohumları vardır. Meyve olgunlaştıkça içinde büyük bir basınç toplanır ve rengi hafifçe sararır. Sonra patlayarak tohumlarını 4 – 6 m uzağa fırlatır. Meyveler olgunlaşınca renk sarimsi – yeşil olur ve dalından kolayca kopar. Koparıldığı yerdeki delikten tohumları ve öz suyu kolayca çıkar. Bu su gözler için çok yakıcı ve tehlikelidir.
Önemli Not
Zehirlidir, 2 gramdan fazlası öldürür.Başka ilaçlarla birlikte kullanılmamalıdır.
Kokusu - Tadı
Kökünün hoş olmayan bir kokusu ve acı bir tadı vardır.
Yararlanılan Kısımları
Meyvenin sümüksü sıvısı, suyu ve kökü
Faydaları
Sarılık hastalığına buruna suyu damlatılırsa sarılığı geçirir. Kan akan yere konulursa kanı keser. Kökü yılan ya da akrep sokan kimseye yedirilir ve sokan yere sürülürse faydalı olur. Çıkacak olan diş yerlerine sürülürse kolay çıkartır. Yaprağı zeytinyağı ile pişirilip karna sürülürse karın ağrısını geçirir. Kökü kaynatılıp buharına oturulursa basura iyi gelir. Saçkıran hastalığına iyi gelir. Sinüzit suyu damlatılır.
Yan Etkileri
Taze öz su dahilen kullanılmamalıdır. Karin ağrısıyla belirlenen zehirlenmeler yapar, fazlaca alınırsa kalın bağırsağı tahriş eder ve kanlı ishaller görülür. Yine sinüzit için burun’a çok az meyve suyu damlatılmalıdır.Çünkü saatler süren rahatsız edici aşırı akıntılar oluşabilir.
Hazırlanma Biçimi
Sinüzit amaçlı olarak olgunlaşmış meyvesinin 1 tatlı kaşığı meyve suyu bir çay bardağı suyla seyreltilir ve 2 – 3 damla buruna damlatılır. Yaralara haricen sürmek için kökün iç kısımları bıçakla kazınarak lapa yapılır. Müshil amaçlı ise 15 gr. Kuru kök 1,5 litre suda 10 dakika kaynatılır ve sıcakken süzülür. Bu süzülen kısım tekrar kaynatılarak yarısı uçurulur. Günde 2 – 3 bardak içilebilir. Daha fazlasını içmek tehlikelidir. Kanlı ishal ile kendini gösteren zehirlenmeler yapar.
